Extra echo geeft geen betere uitkomst zwangerschap

Onderzoek naar opsporen groeivertraging baby's

Achtergrond:
In 2010 bleek uit het Peristat rapport dat we in Nederland een hogere babysterfte hadden dan andere Europese landen (inmiddels is dit overigens niet meer zo).

Dit rapport is aanleiding geweest tot allerlei adviezen en aanpassingen in de zorg rondom de zwangerschap en bevalling. Veelal aanpassingen waar geen onderzoek aan vooraf ging en waarvan niemand wist of het resultaat zou hebben. Immers de oorzaak van de hogere babysterfte werd uit het rapport niet duidelijk.

Een mogelijke oorzaak van de hogere babysterfte zou kunnen liggen in onopgemerkte groeivertraging bij het ongeboren kind zo dachten experts. Zij adviseerden om 2 extra echo's in het derde trimester (laatste 3 maanden) van de zwangerschap in te voeren om groeivertraging beter op te sporen.

Het ministerie van VWS wilde eerst onderzocht hebben of deze 2 extra echo's inderdaad zouden leiden tot betere uitkomsten van de zwangerschap en gaf opdracht te onderzoek of extra echo's ertoe zouden leiden dat er minder kinderen in de zwangerschap/rondom de geboorte zouden overlijden.

Het onderzoek:
ZonMW kreeg opdracht deze onderzoeksvraag op te pakken. De onderzoeksvraag werd neergelegd bij verloskundige Ank de Jonge en gynaecoloog Arie Franx.
De IRIS studie ging in 2013 van start. Aan deze studie deden ruim 13.000 laag risico (gezonde) zwangeren mee. De ene helft kreeg de gebruikelijk verloskundige zorg: controle bij de verloskundige, 1 echo rond de 10 weken en 1 rond de 20 weken. Verder alleen een extra echo als daar een reden voor was (bijvoorbeeld verdenking op een te kleine baby).

De andere helft kreeg naast de gebruikelijke verloskundige zorg 2 extra echo's. Eén tussen de 28 en 30 weken en een tweede tussen de 34 en 36 weken.

Wanneer is een baby te klein?
Voor alle West Europese baby's is er een groeicurve. Deze curve kent een gemiddelde lijn, we noemen dat de 50 e percentiel, een bovenste lijn, de 90e percentiel en een onderste lijn, de 10e percentiel. Baby's die onder die 10e percentiel vallen qua gewicht worden als te klein beoordeeld.
Dit wil overigens niet zeggen dat de baby een groei vertraging heeft. Een baby kan ook genetisch klein zijn terwijl hij wel gewoon goed doorvoed is.

Resultaten:
In de groep die 2 extra echo's kreeg waren 556 kinderen te klein. Bij 32% van deze kinderen (179 baby’s) werd tijdens de zwangerschap groeivertraging vermoed. Met andere woorden, ook met twee extra echo's werd bijna 70% van de te kleine baby's gemist...
In de groep die de standaard verloskundige zorg kreeg waren 407 baby’s klein bij de geboorte. Hiervan werd bij 19% (78 baby’s) tijdens de zwangerschap groeivertraging vermoed, hier werd dus ruim 80% in de zwangerschap gemist.

Daarnaast waren er in beide groepen baby’s bij de geboorte níet klein, terwijl er tijdens de zwangerschap wel een vermoeden was van groeivertraging. Dit betrof 651 kinderen in de groep die extra echo's kreeg (10%) en 153 kinderen in de groep die normale verloskundige zorg kreeg(3%).
‘Dat we met de echo’s meer kleine kinderen zouden vinden, wisten we al bij voorbaat,’ zegt De Jonge. ‘Maar niet elk klein kind is groei vertraagd en niet met elk klein kind is iets mis.

Door de extra echo's wordt veel onnodige onrust veroorzaakt bij ouders zo zegt De Jonge, voor elk klein kind dat je opspoort vermoed je bij meer dan 3 kinderen groeivertraging terwijl dat niet zo is.

Meer echo's geeft geen gezondere baby's
Veel belangrijker dan de hoeveelheid opgespoorde 'te kleine'baby's is echter het antwoord op de vraag of de extra echo’s bijgedragen aan meer gezonde kinderen bij de geboorte, benadrukken de onderzoekers. ‘Uiteindelijk is dat wat we willen, baby’s die een goede start hebben in het leven,’ zegt Franx.

Of er meer gezonde baby's werden geboren na de extra echo's is in het onderzoek ook bijgehouden. Er is behalve naar groeivertraging en sterfte, ook gekeken is naar een aantal gezondheidsindicatoren, zoals een lage Apgar-score, ademhalingsproblemen en stuipen na de geboorte. Het verschil in gezondheid bij de geboorte tussen kinderen uit de groep met extra echo's en de groep met de normale verloskundige zorg bleek minimaal te zijn. Het percentage kinderen met ernstige gezondheidsproblemen was respectievelijk 1,7% en 1,8%.

Standaard extra echo's niet nodig:
Met deze uitkomsten kunnen de onderzoekers het ministerie van VWS adviseren af te zien van het standaard aanbieden van twee extra echo’s in het derde trimester van de zwangerschap aan vrouwen in de verloskundige praktijk, zeggen De Jonge en Franx. ‘Deze echostrategie blijkt in deze groep niet geschikt om het aantal zieke baby’s bij de geboorte te reduceren,’ vat Franx samen.
Dat wil niet zeggen dat echoscopie in de zwangerschap niet bijdraagt aan betere uitkomsten, benadrukken beide onderzoekers. Veel zwangeren krijgen al extra echo’s als de verloskundige daar een reden voor heeft. ‘Het was geweldig geweest als de standaard extra echo’s in de laatste 3 maanden hadden geholpen om het aantal kinderen met groeivertraging en gezondheidsproblemen tijdig op te sporen en omlaag te brengen,’ zegt De Jonge. ‘We willen allemaal ernstige uitkomsten voorkomen. Dus in dat opzicht kan de uitkomst van dit onderzoek teleurstellend lijken. Maar dat is wel zoals het is.’

Wat helpt dan wel?
Franx concludeert: ‘We moeten veel meer doen aan preventie en sterker inzetten op een gezonde leefstijl. Van de zwangeren die meededen aan de IRIS-studie rookte 14%, dronk 24% weleens alcohol en gebruikte 1% weleens drugs. Dat zijn allemaal risicofactoren voor de baby.’

De resultaten van het onderzoek in beeld:

bron: ZonMW