Vitamine K voor je baby
Direct na geboorte wordt het gegeven
Het advies is om bij iedere baby direct na geboorte vitamine K toe te dienen. Maar waarom is dat eigenlijk en wat als je dit zelf liever niet wilt.
Vitamine K voor je baby
Direct na geboorte wordt het gegeven
Het advies is om bij iedere baby direct na geboorte vitamine K toe te dienen. Maar waarom is dat eigenlijk en wat als je dit zelf liever niet wilt.
Normaal gesproken krijgt een baby na de geboorte (als de ouders dat willen) 1 milligram vitamine K via druppels in het mondje. En wordt er geadviseerd om (totdat de baby 13 weken oud is) elke dag 150 microgram vitamine K-druppels te geven.
Vanaf halverwege 2022 gaat dit beleid veranderen, omdat deze hoeveelheid vitamine K te weinig is. Volgens het nieuwe protocol geeft de verloskundige dan na de bevalling 1 milligram vitamine K aan je baby, via een prik (injectie) in het bovenbeen. Als ouders geen injectie willen, kunnen ze ook 3x 2 milligram vitamine K via de mond aan de baby geven.
Maar wat doet vitamine K eigenlijk? Waarom hebben baby’s extra vitamine K nodig? Welk risico loopt een baby zonder extra vitamine K? Zijn er ook alternatieven voor een injectie? In dit artikel gaan we in op deze vragen en duiken we vol de wetenschappelijke onderzoeken in.
Dit artikel is geschreven door @vroedvrouwmargot
Wat is vitamine K en waar zit het in?
Vitamine K in medische termen uitgelegd:
Vitamine K is een vetoplosbare vitamine, die nodig is voor de synthese van protombine en stollingsfactoren in de lever.
Dit betekent dat vitamine K onder andere helpt bij de bloedstolling.
Vitamine K halen we vooral uit voedsel, zoals groene bladgroenten, sommige fruitsoorten (avocado, banaan, kiwi) en sommige plantaardige oliën (soja-olie) en vitamine K2 is juist te vinden in vlees, eigeel, boter, yoghurt en orgaanvlees.
Ook wordt er een klein beetje (ongeveer 10% van onze vitamine K-behoefte) gemaakt door bacteriën in onze darmen.
Vitamine K wordt nauwelijks opgeslagen in het lichaam, dus moeten we vitamine K regelmatig binnen zien te krijgen. Een vitamine K-tekort bij volwassenen komt nauwelijks voor1.
Pasgeborene heeft heel weinig vitamine K.
Een pasgeboren baby heeft, in vergelijking met een volwassene, heel weinig vitamine K in het bloed. Vitamine K komt namelijk nauwelijks door de placenta en borstvoeding bevat vrij weinig vitamine K (al is dit wel afhankelijk van hoeveel vitamine K de moeder binnenkrijgt)2. Bovendien moeten de bacteriën in de darmen die vitamine K aanmaken, na de geboorte nog worden opgebouwd3.
Het is dus normaal dat een pasgeboren baby heel weinig vitamine K heeft. Hierdoor kunnen pasgeboren baby’s gevoelig zijn voor een vitamine K-tekort4.
Hieronder lees je welke problemen kunnen ontstaan door een vitamine K-tekort.
Risico van vitamine K-tekort bij een baby?
Als een baby een vitamine K-tekort heeft, kan dit zorgen voor een verhoogde kans op bloedingen. Een bloeding die komt door een vitamine K-tekort, heet een Vitamine K-Deficiëntie Bloeding. Oftewel: VKDB.
Bij baby’s zijn er drie verschillende vormen van VKDB:
- Vroege VKDB (binnen 24 uur na de geboorte)
- Klassieke VKDB (tussen 24 uur en 7 dagen na de geboorte)
- Late VKDB (tussen 8 dagen en 4 maanden na de geboorte)
Van deze drie vormen is late VKDB het meest gevaarlijk. Van de 10 baby’s met een late VKDB, krijgen 3 tot 6 baby’s een hersenbloeding,5.
Afhankelijk van de plek en de ernst van de hersenbloeding kan een baby volledig genezen, tot een ernstige ontwikkelingsachterstand ontwikkelen, en alles daartussenin.
Het risico op sterfte bij een late bloeding (VKDB) is 3 tot 20%1,5.
Bij baby’s kan een VKDB duidelijk worden door zichtbare bloedingen, maar ook door slecht drinken, onrust, slaperigheid, afwijkende kleur van de huid of braken4.
Als vermoed wordt dat een baby VKDB heeft, wordt hij meestal opgenomen op de NICU (de intensive care voor baby’s). Hier krijgt de baby vitamine K (en als het nodig is, extra bloed).
Nadat de baby vitamine K heeft gekregen, is hij meestal binnen 3 á 4 uur weer stabiel. De bloedwaarden zijn meestal binnen 24 uur weer normaal1,3.
Bij een hersenbloeding is soms een operatie nodig.
Hoe groot is het risico op bloedingen door een vitamine K-tekort?
Als een baby géén vitamine K krijgt bij de geboorte, is het risico op late VKDB (de meest gevaarlijke vorm van een bloeding door vitamine K-tekort) 0,009% (in landen met een hoog inkomen zoals Nederland).
Dit betekent dat als er 100.000 baby’s worden geboren die géén vitamine K krijgen, er 9 baby’s een late VKDB krijgen.
Baby's met verhoogd risico?
Het is lastig te voorspellen welke baby’s meer kans hebben op VKDB.
Ook bij baby’s zonder risicofactoren komt VKDB namelijk voor4. Toch zijn er een aantal risicofactoren voor late VKDB bekend1,3,4,6:
- Als een baby geen vitamine K krijgt en alleen maar borstvoeding (in kunstvoeding wordt extra vitamine K toegevoegd)
- Als een baby problemen heeft met het opnemen van de vitamine K (bijvoorbeeld door cholestase, darmaandoeningen, hepatitis of taaislijmziekte).
- Voedingsproblemen bij de baby
- Als een baby of de moeder (tijdens zwangerschap of borstvoeding) bepaalde medicijnen gebruikt (cephalosporinen, carbamazepine, phenytoïne en barbituraten, coumarine en warfarine, tuberculosemedicatie en hoge doses acetylsalicylzuur).
Bloedingen door vitamine K-tekort als de moeder medicijnen gebruikte tijdens haar zwangerschap, komen meestal al binnen enkele uren na de geboorte.
Er is geen bewijs voor een relatie tussen kunstverlossingen en bloedingen door vitamine K-tekort (VKDB).
VKDB komt voor bij alle soorten geboortes.
Kun je bloeding door vitK tekort voorkomen?
Om zo’n bloeding te voorkomen, kun je vitamine K geven aan jouw pasgeboren baby.
In Nederland wordt vitamine K standaard aangeboden na de geboorte. Nu nog via de mond, maar het protocol gaat dus dit jaar veranderen. Even op een rijtje:
Nu krijgen baby’tjes (als de ouders dat willen) na de geboorte
- 1 milligram vitamine K via de mond
- Plus tot 13 weken elke dag 150 microgram vitamine K (als je borstvoeding geeft. Aan kunstvoeding wordt vitamine K al toegevoegd)
Het nieuwe protocol van het RIVM (waarschijnlijk vanaf halverwege 2022):
- Na de geboorte 1 milligram vitamine K via een prik (injectie) in het been
Of
- 2 milligram vitamine K via het mondje op dag 1 na de geboorte, dag 4/5 na de geboorte en na 4 á 5 weken na de geboorte7
Als vitamine K via de mond wordt gegeven, is het belangrijk dit samen met vet te geven (zoals borstvoeding) omdat vet ervoor zorgt dat de vitamine K kan worden opgenomen in het lichaam.
Aan kunstvoeding wordt vitamine K toegevoegd, de baby hoeft bij flesvoeding alleen op dag 1 extra vitamine K te krijgen.
Let op, een richtlijn/protocol/beleid/advies is géén verplichting.
Als ouder heb jíj de keuze om jouw baby wel of geen vitamine K te geven. En op welke manier: via de mond of via een injectie.
Wat zegt de wetenschap over vitamine K via een injectie of via de mond?
- Uit een onderzoek blijkt dat door 1 vitamine K-injectie, de kans op een bloeding door vitamine K-tekort (VKDB) wordt verlaagd:
- Zonder vitamine K-injectie: 1 baby met VKDB per 11.000 baby’s
- Met vitamine K-injectie: 1 baby met VKDB per 550.000 baby’s
- Er is in dit onderzoek niet onderzocht of vitamine K via de mond ook werkt
De bewijskracht van dit onderzoek was laag2.
- In een onderzoek waarbij werd bekeken of het geven van vitamine K via een prik beter werkt dan vitamine K via de mond, blijkt dat er geen verschil is. Meerdere keren vitamine K geven via het mondje, werkt even goed als één keer vitamine K via een prik in het been2. Ook uit een ander onderzoek bij ongeveer 700.000 bevallingen bleek er geen verschil te zijn in het risico op late VKDB5.
Uit deze onderzoeken blijkt dus dat het geven van vitamine K de kans op bloedingen door vitamine K-tekort (VKDB) vermindert. Maar, dat de manier waarop de vitamine K wordt gegeven (via een injectie of via de mond), niet uitmaakt!
Als vitamine K via de mond even goed werkt als via een prik, waarom wordt er in het nieuwe protocol een injectie geadviseerd?
Het nieuwe protocol van het RIVM raadt dus aan om vitamine K via een injectie te geven, in plaats van via de mond.
Want, bij baby’s met een bepaald probleem (cholestase of galgangatresie), zou het geven van vitamine K via de mond minder effectief zijn dan via een injectie. Terwijl deze baby’s juist een hoger risico hebben op een bloeding door vitamine K-tekort (VKDB).
Als een baby cholestase of galgangatresie heeft, kan de vitamine K slecht worden opgenomen door het lichaam. Galgangatresie (een aangeboren afwijking aan de galwegen) komt in Nederland ongeveer voor bij 1 op de 20.000 pasgeborenen. Dit betekent dat er in Nederland jaarlijks 8 á 9 baby’s worden geboren met galgangatresie.
In Nederland krijgen jaarlijks ongeveer twee baby’s met galgangatresie een hersenbloeding door een vitamine K-tekort. Als elke baby vitamine K via een injectie zou krijgen, zou dit dalen naar 0,3 hersenbloedingen per jaar13.
Wat zegt de wetenschap over het geven van vitamine K bij cholestase of galgangatresie
- In één onderzoek kregen bijna 500.000 baby’s drie keer een dosis vitamine K via het mondje. Bij vier baby’s kwam late VKDB voor en al deze vier baby’s hadden cholestase (dit wisten ze pas achteraf). Maar, deze vier baby’s hadden juist maar één of twee keer vitamine K gekregen, in plaats van drie keer9.
- In Nederland en Denemarken is onderzocht of vitamine K via een injectie of via de mond beter werkt bij baby’s met galgangatresie. Hieruit bleek geen verschil tussen het geven van de vitamine K via de mond of via een injectie. Maar, omdat galgangatresie zo zeldzaam is, is de onderzochte groep baby’s heel klein en is de bewijskracht van het onderzoek laag10.
- Er was nog een ander onderzoek in Nederland en Denemarken naar het geven van vitamine K via een prik of via de mond bij baby’s met galgangatresie. Hieruit kwam dat baby’s die galgangatresie hadden én de vitamine K via de mond kregen, vaker een bloeding hadden door vitamine K-tekort (VKDB), dan baby’s die vitamine K via een prik hadden gekregen. Ook lijkt het onderzoek te zeggen dat baby’s met VKDB die vitamine K via een prik hadden gekregen, minder vaak een hersenbloeding hadden. Maar, in dit onderzoek kregen de baby’s veel minder vitamine K via de mond dan het RIVM adviseert, en dan in het onderzoek hierboven werd gegeven. Ook was het groepje onderzochte baby’s erg klein, dus is de bewijskracht van het onderzoek laag11.
Zijn er ook nadelen aan het geven van vitamine K?
Als je baby vitamine K krijgt via een injectie in het been, kan het zijn dat de plek van de prik pijn doet, rood en gezwollen is. In het advies van het RIVM wordt nauwelijks gesproken over de eventuele bijwerkingen van het geven van een prik.
Van het geven van vitamine K via de mond, zijn geen bijwerkingen bekend.
Het nadeel is wel, dat je makkelijker een dosis kan vergeten te geven (van de drie dosissen die je via de mond moet geven). Het geven van één injectie wordt minder snel vergeten.
Voor ernstigere bijwerkingen is geen wetenschappelijke onderbouwing gevonden. Vroeger werd gedacht dat het geven van vitamine K zorgde voor een groter risico op kanker bij kinderen, maar uit onderzoek blijkt dat dat niet waar is1,6.
Het geven van vitamine K na de geboorte kan er wel voor zorgen dat eventuele leverafwijkingen bij baby’s pas later worden ontdekt. Dit blijkt niet uit groot onderzoek, maar uit een paar specifieke gevallen4.
Wat als ik mijn baby geen vitamine K wil geven?
Bij borstvoeding heeft de hoeveelheid vitamine K van de moeder invloed op de vitamine K-hoeveelheid van de baby.
Als je je baby geen vitamine K wilt laten geven is het belangrijk dat jij als moeder voldoende vitamine K binnenkrijgt.
Maar het is lastig om evenveel vitamine K binnen te krijgen via voeding, als er geen extra vitamine K wordt gegeven (via mond of injectie). En ook bij moeders met een normale hoeveelheid vitamine K in de borstvoeding, kunnen baby’s een bloeding krijgen door een vitamine K-tekort6.
Aan kunstvoeding is vitamine K toegevoegd, dus bij het geven van kunstvoeding krijgt je baby automatisch vitamine K binnen.
Als je ervoor kiest om geen vitamine K te geven, kun je letten op een aantal signalen van te weinig vitamine K, of van een bloeding door vitamine K-tekort:
- Problemen met drinken.
- Symptomen die kunnen wijzen op problemen met het opnemen van voedingsstoffen (zoals bij cholestase of galgangatresie):
- Bijvoorbeeld langdurende geelzucht, bleke ontlasting of donkere urine.
- Symptomen die kunnen wijzen op een bloeding:
- Bijvoorbeeld blauwe plekken of bloedingen (bijvoorbeeld in navel, neus of mond)4,6.
Als je bovenstaande signalen ziet bij je baby, schakel dan een zorgverlener in.
Samenvatting
Een baby wordt geboren met een lage hoeveelheid vitamine K. Dat is normaal, maar zorgt er wel voor dat een baby gevoelig is voor een tekort aan vitamine K. Vitamine K is belangrijk voor de bloedstolling, een tekort verhoogd het risico op bloedingen.
Een baby die geen extra vitamine K toegediend krijgt, heeft een kans van 1 op 11.000 (maar waarschijnlijk minder) op een bloeding door vitamine K-tekort (Vitamine K-DeficiëntiebBloeding - VKDB).
Dit is een ernstig ziektebeeld, waarbij er ongeveer 30% tot 57% kans is op een hersenbloeding en 3% tot 20% kans op overlijden van de baby.
Het risico op VKDB daalt sterk als de baby na de geboorte vitamine K krijgt. Dit kan door een prik (injectie) in het bovenbeen of via druppeltjes in het mondje.
Vitamine K via een prik is even effectief als drie dosissen via de mond (op dag 1, na 4/5 dagen en na 4/5 weken).
Vitamine K wordt ook toegevoegd aan kunstvoeding. Voor baby’s die kunstvoeding krijgen, wordt alleen de dosis op dag 1 geadviseerd.
Baby’s met galgangatresie of cholestase hebben een hoger risico op VKDB. Waarschijnlijk werkt het geven van vitamine K via de mond, bij baby’s met galgangatresie even goed als via een injectie, als de vitamine K op de juiste manier wordt gegeven.
Dit artikel is geschreven door Margot van Dijk, verloskundige en verbonden aan de site Vraag de vroedvrouw.
Op de site van Vraag de Vroedvrouw is een uitgebreidere versie van dit artikel te vinden.
Bronnen
Bronnenlijst
- Lippi, G., & Franchini, M. (2011). Vitamin K in neonates: facts and myths. Blood Transfusion, 9(1), 4–9. https://doi.org/10.2450/2010.0034-10
- Sankar, M. J., Chandrasekaran, A., Kumar, P., Thukral, A., Agarwal, R., & Paul, V. K. (2016). Vitamin K prophylaxis for prevention of vitamin K deficiency bleeding: a systematic review. Journal of Perinatology, 36(S1), S29–S35. https://doi.org/10.1038/jp.2016.30
- Gopakumar, H., Sivji, R., & Rajiv, P. (2010). Vitamin K deficiency bleeding presenting as impending brain herniation. Journal of Pediatric Neurosciences, 5(1), 55. https://doi.org/10.4103/1817-1745.66681
- Wickham, S. (2017). Vitamin K and the Newborn(2nd New edition). Birthmoon Creations.
- Busfield, A., McNinch, A., & Tripp, J. (2007). Neonatal vitamin K prophylaxis in Great Britain and Ireland: the impact of perceived risk and product licensing on effectiveness. Archives of Disease in Childhood, 92(9), 754–758. https://doi.org/10.1136/adc.2006.105304
- Shearer, M. J. (2009). Vitamin K in parenteral nutrition. Gastroenterology, 137(5), S105–S118. https://doi.org/10.1053/j.gastro.2009.08.046
- (2020).Vitamine K-profylaxe bij pasgeborenen. https://www.rivm.nl/bibliotheek/rapporten/2020-0054.pdf
- Zurynski, Y., Grover, C. J., Jalaludin, B., & Elliott, E. J. (2019). Vitamin K deficiency bleeding in Australian infants 1993–2017: an Australian Paediatric Surveillance Unit study. Archives of Disease in Childhood, 105(5), 433–438. https://doi.org/10.1136/archdischild-2018-316424
- Laubscher, B., Bänziger, O., & Schubiger, G. (2012). Prevention of vitamin K deficiency bleeding with three oral mixed micellar phylloquinone doses: results of a 6-year (2005–2011) surveillance in Switzerland. European Journal of Pediatrics, 172(3), 357–360. https://doi.org/10.1007/s00431-012-1895-1
- Van Hasselt, P. M., De Koning, T. J., Kvist, N., De Vries, E., Lundin, C. R., Berger, R., Kimpen, J. L. L., Houwen, R. H. J., Jorgensen, M. H., & Verkade, H. J. (2008). Prevention of Vitamin K Deficiency Bleeding in Breastfed Infants: Lessons From the Dutch and Danish Biliary Atresia Registries. PEDIATRICS, 121(4), e857–e863. https://doi.org/10.1542/peds.2007-1788
- Witt, M., Kvist, N., Jorgensen, M. H., Hulscher, J. B. F., & Verkade, H. J. (2016). Prophylactic Dosing of Vitamin K to Prevent Bleeding. PEDIATRICS, 137(5), e20154222. https://doi.org/10.1542/peds.2015-4222
- Ganbat, D., Jugder, B. E., Ganbat, L., Tomoeda, M., Dungubat, E., Takahashi, Y., Mori, I., Shiomi, T., & Tomita, Y. (2021). The efficacy of vitamin K, a member of naphthoquinones in the treatment of cancer: A systematic review and Meta-Analysis. Current Cancer Drug Targets, 21(6), 495–513. https://doi.org/10.2174/1568009621999210120182834
- (2017, april). Aantal te voorkomen bloedingen door vitamine K-deficiëntie. https://www.gezondheidsraad.nl/documenten/adviezen/2017/04/11/vitamine-k-bij-zuigelingen
Voor na je bevalling
Dit bericht delen of bewaren?
Deel dit bericht via Facebook, Twitter, e-mail of WhatsApp. Later lezen of zelf bewaren? Mail het dan naar jezelf.
Je baby leren kennen? Weer fit worden na je bevalling? Ontdek onze cursussen.
Hoe zit het met alcohol en borstvoeding, kan af en toe een glaasje of is alcohol en borstvoeding echt een Lees meer
Weer aan het werk, het vraagt veel organisatie, lees onze tips om je dag goed te starten
De eerste weken lacht een baby reflexmatig, niet bewust. Vanaf wanneer gaat een baby echt lachen?
