Kolven
Van de borstvoeding, hoe werkt het?
In deze blog vertellen onze lactatiekundige je alles over kolven. Wanneer start je met kolven, wat voor soort kolf past bij jou situatie. Hoe start je met kolven, dit en nog veel meer lees je in deze blog.
Kolven
van de borstvoeding, hoe werkt het?
In deze blog vertellen onze lactatiekundige je alles over kolven. Wanneer start je met kolven, wat voor soort kolf past bij jou situatie. Hoe start je met kolven, dit en nog veel meer lees je in deze blog.
Waarom kolven?
Je hoeft niet bij voorbaat een kolf in huis te hebben om borstvoeding te kunnen geven.
Je baby regelmatig aanleggen is vaak voldoende! Je baby is de beste kolf die er is!
Lukt de borstvoeding niet goed of wil je een paar uur zonder je baby doorbrengen, dan is het vroeg genoeg om een kolf te gaan kopen (of huren bij kraamzorg)
Redenen om te gaan kolven:
- Je bent gescheiden van je kindje.
- Je kindje wil of kan (nog) niet aan de borst drinken.
- Je melkproductie wilt niet op gang komen (raadpleeg een lactatiekundige).
- Aanleggen is te pijnlijk (raadpleeg een lactatiekundige).
- Je wilt een voorraadje melk opbouwen of je gaat weer aan het werk (zie Borstvoeding en werk in 13 tips) etc.
In de kraamweek zal je verloskundige of kraamverzorgende jou adviseren wanneer het verstandig is om te gaan kolven en je daarin gaan begeleiden.
Met een kolf passend voor jouw situatie kun je je melkproductie op gang brengen en houden.
Voor kortdurend kolven kun je een kolf huren bij een lactatiekundige of thuiszorgwinkel bij jou in de buurt.
Steeds meer zorgverzekeraars vergoeden ook de huur of aanschaf van een borstkolf
De beslissing is genomen. Je gaat kolven.
Kolven moet je leren! Je moet wellicht wennen aan het idee en vertrouwd raken met het apparaat.
Lees allereerst de gebruiksaanwijzing van je kolf en steriliseer de borstschilden en opvangflesjes voor het eerste gebruik.
Om goed te kunnen kolven heb je een goede toeschietreflex nodig. Door het toeschietreflex komt de moedermelk vrij vanuit het melkklierweefsel en stroomt de melk in de richting van de tepel waar het gedronken dan wel afgekolfd kan worden.
Het is heel normaal als je niet direct melk hebt bij het kolven. Je lichaam moet wennen aan het kolven. Het wordt vanzelf meer!
Je kunt het toeschietreflex bevorderen door:
- Op een rustige plaats te gaan zitten met alle benodigdheden onder handbereik.
- Zet een foto van je baby neer, dit helpt het toeschietreflex, of neem het huilen van je baby op op je telefoon en luister dit af als je start met kolven.
- Warm je borsten eventueel op met behulp van warme kompressen (handdoekje dat je onder de warme kraan hebt gehouden, wel even uitwringen).
- Masseer je borsten lichtjes in de richting van de tepel en ontspan je schouders.
Zet ook iets (warms) te drinken voor jezelf klaar want tijdens het kolven kun je dorst krijgen.
Je hebt niet direct melk bij de 1e keer kolven
De eerste keren dat je kolft, kan het zijn dat er hooguit een paar druppeltjes komen of misschien zelfs dat niet eens. Dit is helemaal niet erg!
Het gaat echt wel komen! Iedere drup die je kolft is waardevol en kan aan je baby gegeven worden.
Met de hand kolven:
Houd een klein opvangbakje of (thee)lepel voor de tepel. Plaats je vingers 3-4 centimeter vanaf je tepel onder de borst en je duim 3-4 cm vanaf je tepel op de borst. Beweeg je hand met borst in de richting van je ribben, en druk dan je vingers en duim naar elkaar toe en laat je borst weer wat vrij van de ribben komen. Je vingers en duim verschuiven hierbij niet over de huid. Op deze manier druk je de melk vlak achter de tepel uit je borst en kun je het opvangen. Ook hierbij duurt het even voor de melk gaat stromen.
Als je je kindje niet in de eerste 24 uur na geboorte aan de borst kan leggen, start dan met kolven.
Op deze manier stimuleer je zelf je melkproductie, zorg je voor een hoog blijvend prolactine-gehalte (= hormoon dat zorgt voor de melkproductie) en daarmee een goede start van je melkproductie.
Wanneer je baby dan wel aan de borst kan drinken, heb jij al gezorgd voor het op gang komen van de melkproductie en kan je baby al snel meer melk drinken dan wanneer hij/zij zelf nog de productie moet stimuleren.
Hoe kolf je:
- Was je handen voor je gaat beginnen
- Probeer 7-8 keer per etmaal te kolven (bij voorkeur ook een keer ’s nachts).
- Kolf 10-15 minuten per borst, zet de vacuüm stand niet te hoog. Kolven mag absoluut geen pijn doen!
- Zorg voor een goed passend borstschild. De tepel moet 1-2 mm speling hebben in het “tunneltje” van de kolfschelp
- Gebruik een professionele kolf met dubbele afkolfset als je langdurig moet kolven. Een te lichte kolf stimuleert te weinig met als gevolg een te lage productie die later niet goed meer is op te hogen. (Zie ook Kolf kiezen)
- Door twee borsten tegelijkertijd af te kolven, komt er extra prolactine vrij en het scheelt tijd.
- Voorkom (pijnlijke) overvolle borsten, dit heeft een remmend effect op je melkproductie.
- Liever wat vaker en korter kolven (stimuleert veel beter!) dan weinig en langdurig kolven.
- Probeer het kolven in te plannen in je dagelijkse routine. De periodes tussen het kolven hoeven niet allemaal even lang te zijn.
- Beperk het aantal keren kolven niet te snel. Zeker bij premature baby’s zul je in het begin (veel) meer produceren dan je baby mag hebben: vries het in! Ga de eerste weken zeker niet minder vaak kolven. Door minimaal 6-7 keer per 24 uur te kolven, leg je de basis voor een goede productie die op langere termijn.
- Af en toe even stoppen en je borsten masseren of van borst wisselen als je enkelzijdig kolft, kan helpen om ook de laatste melk uit je borst te kolven
- Kolf in een aangenaam warme ruimte
- Kolf bij je kindje, met een foto van je kindje en/of een geurdoekje van je kindje.
Werk schoon en hygiënisch
- Steriliseer de kolfschelpen 1x per dag, Na ieder gebruik moeten alle onderdelen goed worden schoongemaakt. Spoel de onderdelen die met melk in aanraking komen eerst af met koud water en vervolgens met heet water.
- Flessen, spenen etc. moeten na ieder gebruik afgespoeld worden met koud water en vervolgens met heet water. Na het schoonmaken bewaar je je fles(sen) en spenen in de koelkast. Steriliseer deze spullen 1 x per week.
- Steriliseren kun je doen door spullen in een pan kokend water te leggen en 5 minuten te koken. In de vaatwasser op hoge temperatuur (70 graden of hoger) wordt gelijk gesteld aan het steriliseren. (Let wel, als je bijvoorbeeld macaroni hebt gegeten en deze borden in de vaatwasser staan, je flessen en spenen rood kunnen verkleuren) Uiteraard kun je ook een goede magnetron sterilisator kopen.
Let op, deze regels gelden alleen voor het kolven thuis en voor een gezonde baby, in het ziekenhuis kunnen andere regels gelden, vraag dit na als baby in het ziekenhuis ligt!
Teksten: Mirjam en Saskia, lactatiekundigen praktijk Borstvoeding & meer
Kolven kopen
Om prettig te kunnen kolven is het belangrijk om een kolf te kiezen die bij jou en je situatie past.
Het is een investering die zich weer terug verdient. Je kunt je voorstellen dat wanneer je de melkproductie op gang moet brengen met een kolf, je een andere kolf nodig zult hebben dan wanneer je af en toe zonder je baby weggaat.
Als je besluit om een kolf te gaan kopen, zijn er 2 vragen die je jezelf moet stellen:
- Waarvoor wil ik de kolf gaan gebruiken?
- Welke budget heb ik tot mijn beschikking?
Een goede kolf is stil en kun je precies zo instellen zoals jij dat wilt en prettig vindt.
1) Waarvoor wil ik de kolf gaan gebruiken?
Als je af en toe zonder baby weggaat, is een eenvoudige handkolf vaak voldoende, of je kolft de borstvoeding met de hand af.
Wanneer je wat vaker zult gaan kolven, bijvoorbeeld bij een parttime baan, vind je een kleine elektrische kolf mogelijk prettiger.
Als je nog vaker zult gaan kolven, bijvoorbeeld bij een (bijna) voltijds baan, is een wat “zwaardere” elektrische kolf een goede keus.
Wanneer je je melkproductie op gang gaat brengen met een kolf, omdat jouw kleintje (voorlopig) nog niet aan de borst kan, dan is een elektrische dubbelzijdige kolf of een professionele huurkolf bij jou op zijn plaats. In het ziekenhuis zijn deze aanwezig, voor thuis kan je een professionele huurkolf huren via een lactatiekundige bij jou in de buurt of een thuiszorgwinkel.
Gebruik je dan een te lichte kolf, dan wordt je productie niet voldoende gestimuleerd en zul je na verloop van tijd merken dat je niet meer voldoende kunt kolven.
Ook is het dan erg moeilijk om de productie (weer) omhoog te krijgen. De “zwaardere” kolf heeft een hogere zuigfrequentie dan de kleinere, lichtere kolven. Het aantal keren per minuut aanzuigen bepaalt de mate van stimulatie, niet de hoogte van het vacuüm!
Als je vaker moet kolven is het dubbelzijdig kolven prettig. Je bespaart veel tijd (1x 15 minuten, in plaats van 2x 15 minuten per keer) en je stimuleert je productie extra door twee borsten tegelijkertijd te kolven. (Zie tabel onderaan)
Bij de vrijwilligersorganisaties voor borstvoeding is het soms mogelijk om bij een leidster of contactpersoon bij je in de buurt een aantal kolven te bekijken en niet onbelangrijk… te beluisteren.
Elektrische kolven maken nu eenmaal geluid en de een wat meer dan de ander. Als je vanaf een plaatje een leuke kolf denkt te kopen en het blijkt een geluid te maken waar jij je ongemakkelijk bij voelt is het kolven op voorhand al kansloos. Je voelt je tijdens het kolven ongemakkelijk, niet ontspannen genoeg waardoor je geen goed toeschietreflex krijgt.
Een klein puntje waar je aan kan denken is de garantie. Veel fabrikanten geven 1 jaar garantie op de borstkolf. Een ander geeft kolfurengarantie, ARDO geeft bijvoorbeeld 400 kolfuren, ongeacht hoeveel jaar je daarover doet!
2) Welk budget heb ik tot mijn beschikking?
De prijzen verschillen nogal tussen een handkolf of een dubbelzijdig elektrische kolf.
De prijzen kunnen voor een handkolf liggen rond de 40-60 euro, terwijl de prijs van een dubbelzijdige elektrisch kolf kan oplopen tot wel 200-550 euro.
Dat is nogal een verschil!
Koop geen tweedehands kolf. Het is onhygiënisch.
Veel kolven voor thuis hebben geen gesloten motor en het kan dus zijn dat er melk in de motor is gekomen van de andere moeder. Ook weet je dan niet hoeveel de kolf al gebruikt is en misschien is het motortje al (bijna) versleten.
Welke kolf past bij mij?
| Met je hand | Een handkolf | Elektrisch enkelzijdig |
Elektrisch dubbelzijdig | Professionele borstkolf | |
| Voltijd baan |
- |
XX |
XX |
XXX |
- |
| Deeltijd baan |
X |
XX |
XXX |
- |
- |
| Af en toe weg |
XXX |
XX |
X |
- |
- |
| Productie op gang brengen |
- |
- |
- |
XX |
XXX |
X = Het is een optie
XX = Een goede keuze
XXX = beste keuze
Afgekolfde melk bewaren, opwarmen en vervoeren
Afgekolfde melk bewaren
- Kamertemperatuur (Verse moedermelk) : 5-10 uur (18-20°C)
- Koelkast: 5 dagen (max 5°C) – Zet de melk achter- en onderin. Daar is de temperatuur het meest stabiel
- Vriezer: 3 maanden (-15°C) 6 maanden (-20°C) – als je gaat invriezen dan binnen 24 uur na kolven en in een eigen lade
- Ontdooide melk: 24 uur in de koelkast
- Opgewarmde melk: 1 uur
Je kunt de melk die je binnen deze 24 uur kolft bij elkaar in één verpakking bewaren, mits bewaard bij een temperatuur van 0-5°C .
Vers afgekolfde moedermelk kan toegevoegd worden aan een portie al gekoelde of ingevroren melk, mits het eerst 30-60 minuten in de koelkast is gekoeld én als de hoeveelheid die wordt toegevoegd niet groter is dan de reeds gekoelde of ingevroren melk.
Je hebt moedermelkbewaarzakjes , speciale bekers die direct klaar zijn voor gebruik als je de baby later de ontdooide melk wilt geven. Bakjes/potjes die geschikt zijn voor etenswaren en geschikt zijn om in te vriezen kun je prima gebruiken.
Zet op iedere portie die je invriest de datum wanneer je het hebt ingevroren.
Omdat melk uitzet als het wordt ingevroren is het beter het bewaarmiddel nooit verder te vullen dan 3/4 van de inhoud van het bewaarmiddel.
Bewaar moedermelk in verschillende porties, zo kun je gemakkelijker de hoeveelheid klaarmaken die je baby nodig heeft en gooi je niet onnodig moedermelk weg.
Spullen om moedermelk in te bewaren moeten BPA-vrij zijn
Afgekolfde melk ontdooien:
Ontdooien van borstvoeding doe je het beste in de koelkast. Het ontdooien duurt +/- 12 uur.
Mocht je vergeten zijn de melk op tijd uit de vriezer te halen, dan kun je het onder koud stromend water ontdooien, draai de temperatuur heel langzaam naar iets lauw (niet te snel en niet te warm!).
Moedermelk kan na het ontdooien zepig ruiken of smaken en iets blauwig van kleur zijn als gevolg van de afbraak van melkvetten door het in de melk aanwezige enzym lipase. Deze melk kan veilig gegeven worden.
Moedermelk kan zich tijdens het bewaren scheiden in een melklaag en een roomlaag of met vlokjes. Dit is normaal. Zwenk de melk rustig om de room en/of vlokjes en melk weer te mengen, voordat je de melk aan je kindje geeft.
Afgekolfde melk opwarmen
Moedermelk kan het beste “au bain marie” verwarmd worden: in warm water en niet in heet of kokend water.
Het is belangrijk dat afgekolfde melk niet te warm gemaakt wordt omdat dan waardevolle stoffen verloren gaan.
Dat is ook de reden dat de magnetron wordt afgeraden. In de magnetron wordt de melk ongelijkmatig verwarmd en hierbij ontstaan “hotspots” (plaatsen waar de melk aanzienlijk heet wordt).
Buiten het risico op het mondje verbranden, gaan dan belangrijke stoffen verloren.
Het pannetje met heet water of opwarmen onder de hete kraan is om dezelfde reden niet aan te bevelen.
De melk hoeft niet precies op lichaamstemperatuur gegeven te worden, op kamertemperatuur is al goed.
Kinderen drinken de melk vaak prima op kamertemperatuur
Een flessenwarmer is een goede manier om moedermelk te verwarmen. Zet de flessenwarmer nooit op de hoogste stand, want ook dan kan de melk te snel warm worden. Gemiddeld heeft een flesje 10-15 minuten nodig om op te warmen.
Afgekolfde melk meenemen:
Als je gekolfd hebt voor je baby in het ziekenhuis of thuis, is het niet alleen belangrijk dat je de melk snel in de koelkast zet maar ook gekoeld vervoert!
Wanneer het niet mogelijk is om je moedermelk in een koelkast te bewaren, bewaar de melk dan in een dubbelwandige koeltas of koelbox met bevroren koelelementen erin.
Dit geld ook voor het vervoeren van de moedermelk. Thuis kan je de moedermelk weer in de koelkast of vriezer zetten.
Sommige kolffabrikanten hebben koeltasjes waarin de kolf flesjes passen of tassen met een koelgedeelte voor de afgekolfde melk en een deel waar je kolf in past. Ook zijn er voorgevormde koelelementen waar je de flesjes “tussen” zet, voor optimale koeling van de moedermelk.
Afgekolfde melk geven
Afgekolfde melk geven aan een te vroeg geboren baby
Als je melk hebt afgekolfd voor je te vroeg geboren of zieke baby kan dat op verschillende manieren gegeven worden.
De premature of zieke baby heeft vaak een maagsonde (slangetje via de neus naar de maag) waardoor de verwarmde voeding gegeven wordt. De baby mag vaak al snel bij mama huid op huid liggen (kangoeroën) en vaak al op en aan de borst liggen. Soms zijn ze nog te klein om al echt te drinken maar het ruiken, likken en vervolgens voorzichtig happen is al wel het begin!
Vooral premature baby’s hebben vaak tijd nodig om goed aan de borst te drinken. Ook al kunnen ze zuigen-slikken-ademhalen-coördineren, ze zijn vaak nog niet krachtig genoeg om goed (door) te zuigen en te drinken. Geduld is dan een schone zaak.
Blijf oefenen en heb vertrouwen, het gaat echt lukken!
Laat je helpen door de verpleegkundigen en evt. lactatiekundige in het ziekenhuis.
Door je baby eerst aan de borst te leggen kan hij/zij oefenen en misschien al zelfs wat drinken. Daarna kan, als je baby nog bij je ligt, de sondevoeding worden aangesloten. Zo leert je baby al dat aan/bij de borst liggen een volle buik krijgen betekent.
Belangrijk in deze fase is dat het oefenen niet te lang duurt, je baby heeft vooral ook rust en slaap nodig om sterker te worden.
Afgekolfde melk geven aan een baby die op tijd geboren is, maar moeite heeft om zelf te drinken:
Als je baby op tijd geboren is maar het nog niet lukt om goed aan de borst te gaan kan de voeding via een cupje of via vingervoeden (finger feeding) gegeven worden. Beide manieren moeten je goed uitgelegd worden door een professional.
Blijf oefenen met het aanleggen, daarna kan de afgekolfde melk gegeven worden.
Als je baby de voeding op heeft, kun je zelf gaan kolven, de afgekolfde melk kan dan weer bij een volgende voeding gebruikt worden.
Dit is behoorlijk intensief maar meestal van korte duur. Probeer hier zo ontspannen mogelijk mee omgaan en geef je baby (en jezelf) de gelegenheid geregeld te oefenen. Als je baby groeit en meer kracht krijgt zul je zien dat het aanleggen toch al snel steeds beter gaat.
Blijf oefenen en heb vertrouwen, het gaat echt lukken!
Een fles wordt in het begin niet aanbevolen omdat het een andere manier van drinken vraagt waardoor het goed aan de borst (leren) drinken moeilijker wordt, de zogenaamde borst-fles verwarring. Begin pas met een fles oefenen wanneer je kindje veel melk moet drinken op een andere manier dan de borst en gebruik dan een borstvoedingsvriendelijke fles.
Afgekolfde melk geven aan een baby die zelf al goed aan de borst drinkt:
Als je gekolfd hebt en je baby gaat de melk per fles krijgen dan moet er vaak eerst geoefend worden met een fles.
Er wordt vanuit gegaan dat wanneer een baby een maand lang goed aan de borst heeft gedronken, hij ook uit een fles kan leren drinken zonder dat dit gevolgen heeft voor het drinken aan de borst.
Het is goed om na 4-6 weken te gaan oefenen met het drinken uit een flesje!
Als je gaat oefenen met een fles, doe dit dan tussen twee voedingen in. Een baby die honger heeft wil niet eerst iets anders uit proberen!
Start met kleine beetjes: 20 cc is al genoeg. Sommige baby’s hebben vrij snel door wat de bedoeling is, anderen hebben iets meer tijd nodig.
Houd het oefenen leuk anders krijgt je baby al tegenzin bij het zien van een fles.
Als het oefenen goed gaat, kun je de hoeveelheden wat opvoeren. Uiteindelijk schuif je ook steeds meer op in de richting een voeding. De eerste keer dat je een volledige voeding per fles aanbiedt, maak je die klaar uit je voorraad afgekolfde melk.
Wanneer het goed gegaan is, kolf je je borsten daarna. Mocht het op dat moment niet lukken met de fles, dan kun je je baby alsnog aan de (nog volle) borst leggen.
Ga door met de fles geven na het introduceren ervan, anders verleert je baby het weer snel.
Als je baby gewend is aan de fles, blijf dan in ieder geval minimaal 3-7 keer per week iets per fles aanbieden. Zo zorg je ervoor dat je baby vertrouwd blijft met het drinken uit de fles. Als je bijvoorbeeld op vakantie bent, is het verleidelijk om de fles maar even te laten voor wat het is maar sommige baby’s begrijpen na de vakantie echt helemaal niks meer van dat ding.
Het is aan te raden om een borstvoedingsvriendelijke fles te gebruiken. Deze fles bootst het drinken aan de borst zoveel mogelijk na.
We weten dat borst gevoede baby’s minder calorieën binnen krijgen dan fles gevoede baby’s. Toch groeien ze er prima op en ontwikkelen ze zich goed. Borstvoeding levert precies wat ze nodig hebben. Borst gevoede baby’s bepalen zelf hoeveel ze willen drinken, de ene keer wat meer dan de andere keer, soms wat vaker. Dat mag allemaal en als je aansluit bij wat je kind aangeeft, krijgt hij voldoende binnen.
Moedermelk kun je nooit teveel geven
Hoeveel afgekolfde melk geef je?
Om bij benadering te bepalen wat er ongeveer in de fles zou mogen gebruiken we als richtlijn de rekenregel voor flesvoeding (tja, het is niet anders). We gaan dan uit van 150 cc voeding per kg lichaamsgewicht gedeeld door het aantal voedingen per 24 uur. De hoeveelheid die je met deze rekenregel uitrekent, is voor borstvoeding aan de royale kant! Als je baby hiervan laat staan is dat helemaal niet erg.
Bijvoorbeeld: een baby van 5900 gram die 7 keer drinkt.
150 cc x 5,9 (kg) delen door 7 (voedingen) = ongeveer 125 cc per fles.
Er zijn zelfs baby’s die bij de oppas alleen de ergste honger/dorst wegdrinken (40-50 cc per keer) maar als mama weer beschikbaar is, wordt de schade rechtstreeks ingehaald. Laat je kindje ook met de fles eten wanneer hij dat wil. Ook dan dus ook voeden op verzoek.
Je kunt je voorstellen dat deze rekenregel vooral opgaat voordat er gestart wordt met hapjes. Een kind van 10 maanden dat al redelijk veel vaste voeding krijgt, zal minder melk drinken dan een baby die alle voedingsstoffen via de moedermelk binnenkrijgt.
Over het algemeen zullen de flessen niet groter worden dan 200 cc per keer, meestal zelfs wat minder.
Soms lijkt het alsof je baby aan de uitgerekende hoeveelheid niet genoeg heeft.
Let er dan eens op of je baby wel lang genoeg over de fles doet. Borstbaby’s hebben erg goed ontwikkelde spieren in het mondgebied en hebben een fles zo leeg.
De buik is gevuld maar de zuigbehoefte niet bevredigd!
Het gaat dan niet om de voeding maar om het zuigen. Gebruik in dit geval een drinkspeen die minder gemakkelijk loopt, een speen met een heel klein gaatje, of in het uiterste geval zonder gaatje zodat je er zelf een piepklein gaatje in kunt prikken met een steriele naald.
Sowieso is het goed dat je baby aan de fles moet “werken”, aan de borst komt de melk ook niet zomaar…
Houd daarom je baby rechter op, laat je baby ook op een speen goed zoeken en groot happen. Houd de fles zo horizontaal mogelijk, de speen is gevuld met voeding.
Meer informatie over borstvoeding:
Voor na je bevalling
Dit bericht delen of bewaren?
Deel dit bericht via Facebook, Twitter, e-mail of WhatsApp. Later lezen of zelf bewaren? Mail het dan naar jezelf.
Je baby leren kennen? Weer fit worden na je bevalling? Ontdek onze cursussen.
Hoe zit het met alcohol en borstvoeding, kan af en toe een glaasje of is alcohol en borstvoeding echt een Lees meer
Weer aan het werk, het vraagt veel organisatie, lees onze tips om je dag goed te starten
De eerste weken lacht een baby reflexmatig, niet bewust. Vanaf wanneer gaat een baby echt lachen?
