Keuzes maken in zwangerschap
Zo ga je het gesprek aan met je arts/verloskundige
De verloskundigen of gynaecoloog stelt een medische ingreep voor, jij twijfelt of wilt het niet. Hoe ga je het gesprek aan en stel je de juiste vragen om een weloverwogen keuze te kunnen maken?
Keuzes maken in de zwangerschap
Zo ga je het gesprek aan met je arts/verloskundige.
De verloskundigen of gynaecoloog stelt een medische ingreep voor, jij twijfelt of wilt het niet. Hoe ga je het gesprek aan en stel je de juiste vragen om een weloverwogen keuze te kunnen maken?
Hulp bij keuzes maken
De gynaecoloog wil je bevalling inleiden, je verloskundige wil een knip zetten tijdens je bevalling, maar jij denkt hier anders over, wat nu?
Jouw lijf, jouw baby, jouw keuzes! Dat klinkt als een zin uit de jaren ‘70, maar ook tegenwoordig is het belangrijk je af te vragen wat jij wilt en prettig vindt nu je baby op komst is. Je bewust zijn dat je een keuze hebt in de zorg die je krijgt én deze ook nog eens maken kan moeilijk zijn. In dit artikel lees je tips van verloskundigen en een toekomstig gynaecoloog.
Welke rechten heb je als zwangere wettelijk gezien?
Vanuit de beroepsverenigingen van gynaecologen (NVOG) en verloskundigen (KNOV) zijn landelijke richtlijnen voor de zorg opgesteld, vaak ook in samenwerking met bijvoorbeeld huisartsen, anesthesisten en kinderartsen.
Regionaal worden gezamenlijke protocollen opgesteld, waardoor iedere regio soms net een ander ‘sausje’ over het zorgadvies heen giet. Hiernaast worden zorgverleners niet allemaal op dezelfde manier opgeleid en wisselt de ervaring per zorgverlener.
Dit maakt dat er verschillen zijn in hoe vaak bijvoorbeeld wordt verwezen tijdens de bevalling voor een ‘niet vorderende ontsluiting’, hoe vaak wordt ingeleid voor een ‘te grote of te kleine’ baby of overtijd zijn of hoe vaak een knip wordt gezet tijdens de bevalling.
Sommige vrouwen volgen het advies dat gegeven wordt door de verloskundige of arts blind en vertrouwen volledig op de expertise van de professional. Anderen onderzoeken het liefst alle alternatieven en willen uitgebreid in gesprek over de verschillende mogelijkheden.
Wat past bij jou? Wat heb jij nodig om te beslissen in bepaalde situaties?
In de “Zorgstandaard Integrale Geboortezorg” staat beschreven hoe professionals in de geboortezorg met elkaar samenwerken en welke zorg rond zwangerschap en geboorte minimaal aan vrouwen moet worden aangeboden. De keuzevrijheid van de zwangere is een belangrijk onderdeel van de Zorgstandaard. Als jij de zorg krijgt die aansluit bij jouw voorkeuren en keuzes dan is de kans groter dat jij positief terugkijkt op je zwangerschap, de bevalling en de kraamperiode.
Een nuchtere, complete en vooral eerlijke voorbereiding op je bevalling. Antwoord op vragen waarvan je niet eens wist dat je ze had. Naast voorbereiding op een natuurlijke bevalling is er ook aandacht voor medische ingrepen. Hoe ga je het gesprek aan met de arts, welke vragen kun je stellen en hoe zorg je ervoor dat jij de regie houdt?
De informatie is aangevuld met ademhalingsoefeningen en tips & tricks om je bevalling zo soepel mogelijk te laten verlopen.
Je bent na deze cursus op alles voorbereid.
Jij bent de baas!
Een bepalende en leidende rol vanuit de zorgverlener is gelukkig verleden tijd, tegenwoordig is er ruimte voor gezamenlijke besluitvorming, ook wel Shared Decision Making (SDM) genoemd. Je hebt als zwangere het recht om goed geïnformeerd te worden door je zorgverlener: dat staat zelfs in de wet beschreven.
Een ander heel belangrijk onderdeel van deze Wet op de Geneeskundige Behandelingsovereenkomst (WGBO) is dat een zorgverlener toestemming moet vragen voor elke medische handeling of onderzoek die uitgevoerd wordt.
Onder goed informeren hoort behalve uitleg over wat gedaan wordt, het bespreken van alternatieven en de voor- en nadelen van ingrijpen of juist afwachten.
Basisvragen die je aan de gynaecoloog, arts of verloskundige zou kunnen stellen zijn: Wat zijn mijn mogelijkheden? Wat zijn de voordelen en nadelen van die mogelijkheden? Wat betekent dat in mijn situatie?
Vind je dit nog niet voldoende, vraag dan waar je goede, betrouwbare informatie kunt vinden, zoals folders of websites. Verzamel alle extra informatie en vraag om bedenktijd. Bespreek vervolgens met je zorgverlener waar je nog over twijfelt en wat je wel/niet aanspreekt.
Ezelsbrug voor vragen
Stel goede vragen aan de hand van BRAINS; een ezelsbruggetje voor: Beweegredenen, Risico’s, Alternatieven, Intuïtie, Niks doen en Stilstaan.
Er zijn verschillende manieren om je keuzes af te wegen, probeer uit te vinden welke jou het best helpt.
GeboortePLAN
Naast hulpmiddelen om verschillende mogelijkheden te bespreken, is het geboorteplan is de laatste jaren in opkomst. Veel zorgverleners stimuleren het schrijven van zo’n plan. Een betere naam voor geboorteplan is misschien ‘geboortevoorkeuren’, legt gynaecoloog in opleiding Raphaël Rienstra uit: “Een geboorteplan is een goede manier om na te denken over welke dingen voor jou echt belangrijk zijn.
Je kunt het zien als een instrument om het gesprek aan te gaan met je zorgverlener. Weten wat je te wachten staat is erg belangrijk, maar besef hierbij ook dat een bevalling een gebeurtenis is die je niet helemaal zelf in de hand hebt. Er gebeuren misschien dingen die je niet had voorzien. Durf ook deze scenario’s met je zorgverlener te bespreken.”
Tijdens de bevalling, maar ook tijdens je zwangerschap, kan een reden ontstaan om overgedragen te worden naar de zorg van het ziekenhuis: de gynaecoloog, arts-assistent (in opleiding tot gynaecoloog) of klinisch verloskundige.
Als je al onder controle bent in het ziekenhuis, is de kans aanwezig dat je bij de bevalling iemand treft die je in de zwangerschap nog niet hebt ontmoet. Dit gebeurt best vaak, vertelt Marjolein Lansbergen, klinisch verloskundige: “Veel vrouwen hopen dat hun eigen verloskundige, een vertrouwd gezicht, bij de bevalling is en blijft. Soms ontstaan echter redenen om overgedragen te worden. Dan tref je nieuwe gezichten naast je. Net als je eigen verloskundige, vinden wij het belangrijk te weten wat jouw voorkeuren zijn. Een geboorteplan is zeker geen draaiboek, maar geeft wel in een oogopslag inzicht in jouw wensen.’
Over zo’n overdracht van zorg vertelt Anouk Ammerlaan, verloskundige:
“Als ik moet overdragen tijdens de bevalling, bespreek ik met mijn collega’s niet alleen de medische situatie maar ook het geboorteplan. Ook de ‘nieuwe’ zorgverlener is daarmee op de hoogte van de volledige situatie. Door een nauwe samenwerking hopen wij hiermee de overgang zo klein mogelijk te maken. Na een overdracht is het mogelijk en nog steeds erg belangrijk om open te communiceren met de zorgverlener die op dat moment aanwezig is. Wanneer dingen anders gaan dan gewenst of verwacht is het goed dit direct uit te spreken.”
Bespreek dus niet alleen je ideaalbeeld, maar ook ‘plan B’ en wat dan je wensen zouden zijn.
Enkele beslismomenten
Er zijn beslismomenten waarbij ruim de tijd is om na te denken, zoals over wel of niet inleiden. Er kunnen ook beslissingen zijn waarbij het gaat om minuten of seconden.
Dat maakt het lastiger om alle opties tegen elkaar af te wegen. Ook is er verschil in dringende adviezen, waarbij de gezondheid van jou of je baby meer risico loopt of situaties waarover ook de meningen van professionals verschillen. De ene situatie biedt meer ruimte voor nadenken en overleg dan de andere.
Toch blijft jouw stem doorslaggevend. ‘Als arts-assistent in het ziekenhuis kom ik regelmatig pas binnen bij het laatste stukje van een bevalling. Dit is bijvoorbeeld omdat de ontsluiting niet vooruit gaat of omdat na langdurig persen de baby nog niet geboren is,’ vertelt Raphaël. ‘Er zijn dan medische hulpmiddelen zoals weeënopwekkers of een vacuümpomp die kunnen helpen toch vaginaal te bevallen en ook andere risico’s te voorkomen, zoals bijvoorbeeld veel bloedverlies. Op zo’n moment is er minder tijd om uitgebreid het gesprek aan te gaan.”
Marjolein: “Elke zwangere of barende die ik tref is anders, het doel moet naar mijn idee vooral zijn om samen tot een plan te komen waarbij de wens van de zwangere gehoord wordt terwijl er voldoende aandacht is voor haar conditie en die van haar kind.”
“Gelukkig hoef je meestal niet alles in je eentje te beslissen,” vult Anouk aan. “Bespreek je voorkeuren of mening ook met bijvoorbeeld familie of vriendinnen en vooral met je (geboorte)partner. Zij kennen jou en kunnen je helpen je keuze te maken. Probeer altijd in gesprek te gaan en blijven met je zorgverleners en om toelichting te vragen als iets nog niet helemaal duidelijk is voor je of als je ergens niet achter staat.
Al tijdens de zwangerschap wordt uitgebreid gesproken over de verschillende mogelijkheden, zoals baringshoudingen, pijnstilling en de plaats van bevalling. Wij vinden het belangrijk dat men weet wat de verschillende mogelijkheden zijn zodat er weloverwogen beslissingen gemaakt kunnen worden. Deze keuzes hoeven en kunnen niet helemaal vastgelegd worden tijdens de zwangerschap. Juist door op de hoogte te zijn van de verschillende opties, is het mogelijk om tijdens de bevalling deze beslissingen te maken.”
Alle drie zijn ze het erover eens: een geboorteplan leidt zeker niet per se tot een betere ervaring, zelfs al is het precies gegaan zoals gehoopt en op papier de ‘perfecte’ bevalling. Wel kan het dus een goed hulpmiddel zijn om je keuzes en mogelijkheden te overwegen. En verder: “Zorgverleners worden niet alleen blij worden van een gezonde baby, maar hiernaast tevreden ouders!”
Vragen bij knip zetten:
De arts of verloskundige stelt tijdens het laatste stukje van het persen voor een knip te zetten:
Wat is de reden van dit advies?
Waarom wil mijn zorgverlener een knip zetten op dit moment?
Is er op dit moment een risico voor de baby of mijzelf en wat is dat risico dan? Wat is het risico van het WEL zetten van een knip?
Kan ik een andere houding aannemen? Zijligging, op handen en knieën, op de baarkruk of juist rugligging? Ziet mijn verloskundige of arts zelf andere mogelijkheden?
Houd ik het persen nog vol? Is het advies duidelijk? Hoe voel ik me bij dit advies?
Is te zeggen hoelang het nog duurt als de knip niet gezet wordt?
Geef aan: “Ik wil graag een moment om over je advies na te denken” (al is het maar een wee!)
Vragen bij inleiden:
Je bent bijna 41 weken. De ins en outs van een inleiding ‘serotiniteit’ worden besproken:
Waarom wordt het advies gegeven niet te ver overtijd te gaan?
Is afwachten gevaarlijk? Wat zijn de nadelen van inleiden?
Als ik kies voor een inleiding, hoe wordt dit gedaan en wanneer?
Hoe is het met de baby, is hij/zij nog actief? Wat past mij en mijn lichaam? Hou ik het nog vol? (Als je eerder bevallen bent: bij welke termijn meldde deze baby zich?)
Als ik kies voor nog niet inleiden, kan ik dan iets doen om de bevalling op gang te brengen? Is strippen een mogelijkheid? Kan ik iets doen met massage/ acupunctuur? Wat spreken we af als ik niet kies voor de inleiding en ook nog niet spontaan beval?
Weet ik genoeg om mijn keuze te maken?
Je hoeft niet direct te kiezen! Een paar uur of zelfs een dag of langer nadenken is echt niet gek.
Vragen bij weeën stimulatie:
Je weeën zijn er, maar je ontsluiting schiet nog niet zo op. De verloskundige adviseert weeënstimulatie en wil je overdragen naar de zorg van het ziekenhuis vanwege ‘niet vorderende ontsluiting’.
Waarom vindt de verloskundige een overdracht nodig? Wat is ‘niet snel genoeg’?
Welke nadelen zijn er aan afwachten? En wat zijn de nadelen van bijstimulatie met Syntocinon (oxytocine)? Zijn er behalve bijstimulatie andere gevolgen die ik dan kan verwachten?
Wat kan ik doen om de ontsluiting beter te laten vorderen? Douchen, een andere houding aannemen, massage?
Wat wil ik? Hoe gaat het met me? Zie ik het zitten om naar het ziekenhuis te gaan of om juist nog zo door te gaan? Hoe keek ik in de zwangerschap tegen een overdracht aan?
Wat gebeurt er als we afwachten en de zorg nog niet wordt overgedragen?
Probeer alles rustig op een rijtje te zetten. Volg je gevoel en maak met je (geboorte) partner en zorgverlener een plan.
Tekst: Marjolein Lansbergen-Mensink, Anouk Ammerlaan en Raphaël Rienstra
Dit bericht delen of bewaren?
Deel dit bericht via Facebook, Twitter, e-mail of WhatsApp. Later lezen of zelf bewaren? Mail het dan naar jezelf.
Met een zelfverzekerd gevoel bevallen?
In deze cursussen antwoorden op al jouw vragen.
In Nederland worden bevallingen veel vaker ingeleid en krijgen vrouwen veel vaker een knip dan in andere landen. Hoe komt Lees meer
Waarom zou je je voorbereiden op je bevalling? Er is er nog nooit één blijven zitten, toch... fotografie: Renate van Lees meer
Hoe werkt het eigenlijk, ontsluiten? Hoe verloopt het en wat heeft invloed op de ontsluiting?
Tips van onze verloskundigen om de pijn van de bevalling te verminderen. Lees en wordt verrast wat jullie zelf kunnen Lees meer
