Speen – fopspeen, wel of niet gebruiken?

Wel of geen speen voor je baby?

Baby’s hebben een natuurlijk instinct om te zuigen, vandaar ook dat we ze vaak zuigelingen noemen. Zuigen is natuurlijk van belang om voldoende melk binnen te krijgen als hij aan de borst drinkt. Maar ook buiten het zuigen om voeding binnen te krijgen is het heel normaal voor een baby om te willen zuigen en dan het liefst aan de borst, lekker dicht bij mama. Bij flesvoeding komt de melk veel makkelijker in het mondje, de baby hoeft niet zo hard te zuigen als bij borstvoeding. Hierdoor wordt er soms niet voldaan aan de zuigbehoefte, de fles is leeg, het maagje vol, maar de zuigebehoefte is nog niet gestild. 

Omdat het bij ons niet gebruikelijk is om de baby aan de borst te dragen zodat hij kan zuigen wanneer hij wil, geven we vaak een fopspeen, of zuigt de baby aan een duim of vinger. In sommige landen is het gebruikelijker om de baby aan de borst te dragen, zodat hij kan sabbelen terwijl moeder haar bewegingsvrijheid behoud.

Er zijn van allerlei voor- en nadelen aan het gebruik van een speen en deze zijn ook weer afhankelijk van hoe de speen gebruikt wordt. De omgeving heeft ook vaak meningen en oordelen. Dit maakt het soms lastig om je goed te voelen over je eigen overwegingen en beslissingen. Laten we een aantal voor- en nadelen op een rijtje zetten.

Voordelen speen:

Speen biedt bescherming tegen wiegendood

Veel grote studies laten zien dat niet-voedend zuigen (borst, duim of fopspeen) bescherming biedt tegen wiegendood. Het mechanisme achter dit beschermende effect is nog onduidelijk. Ter voorkoming van wiegendood lijkt het zinvol je baby een speen aan te bieden als hij gaat slapen. Een speen als troostmiddel helpt niet bij voorkomen van wiegendood.

Speen tegen huilen en als troost

De grootste reden dat spenen worden ingezet door ouders is omdat het de baby rustiger zou maken. Als de baby niet wil drinken en al een tijd huilt of onrustig is, kan een speen uitkomst bieden. Vooral borstvoedende moeders die teveel melk produceren lijken hier baat bij te hebben. Zuigen op een borst, speen of duim wordt regelmatig in ziekenhuizen toegepast om de baby minder pijn/last te laten ondervinden wanneer er bijvoorbeeld bloed moet worden geprikt. 

Nadelen speen:

Speen zorgt voor minder goede drinktechniek begin borstvoeding

Als je borstvoeding geeft is het advies om pas te starten met een fopspeen als de borstvoeding goed op gang is en je baby het drinken aan de borst goed snapt. Zuigen aan een speen is een heel andere techniek dan zuigen aan een tepel. Door de speen te vroeg te geven zou het kind niet goed leren zuigen aan de tepel.

Minder goede groei bij borstvoeding

Er is redelijk veel onderzoek dat uitwijst dat baby’s die fopspenen krijgen minder vaak aan de borst drinken. Hierdoor is er bij de moeder minder borststimulatie waardoor ze minder melk gaat produceren. Hierdoor kan de baby onvoldoende voeding krijgen en als gevolg hiervan minder goed groeien of in extreme situaties zelfs afvallen.

Langdurig gebruik speen vervormt gebit

Drinken aan de borst helpt het gehemelte te ontwikkelen in de juiste vorm. Als gevolg hiervan krijgen de tanden genoeg ruimte om recht te groeien en de juiste afstand vormen tussen het boven- en ondergebit. Hierdoor krijgen kinderen een gebit wat er niet alleen mooi uitziet maar ook optimaal functioneert.

Als je een fopspeen vergelijkt met een borst is hij hard en smal. Er is inmiddels aardig wat onderzoek waaruit blijkt dat de harde druk op het gehemelte van een (fop)speen het een hogere en nauwere vorm kan geven. Dit heeft als gevolg dat er te weinig ruimte voor de tanden is, dat kan leiden tot gebitsproblemen (overbeet, openbeet, kruisbeet). Deze kunnen leiden tot gaatjes in de tanden, spraakproblemen en meer van de hierna genoemde ademhalingsproblemen. Daarnaast kan een hoger gehemelte voor een vernauwing van de neusgaten zorgen, wat later tot slaapapneu kan leiden.

Door speen meer kans op ontstekingen en carries

Vaak ademt de baby langs de speen of duim; meer door de mond dan door de neus. De ingeademde lucht wordt zo niet vochtig genoeg. Zonder de beschermende bestanddelen die zich in speeksel bevinden kan er irritatie van het slijmvlies ontstaan wat tot infecties kan leiden. Ook kan het speeksel de tanden niet meer goed beschermen met mogelijke gaatjes tot gevolg. Er lijkt een grotere kans te zijn op oorontstekingen bij speengebruik.

Moeder wordt eerder weer ongesteld,.

Doordat baby’s minder bij hun moeder zuigen gaat het progesteron niveau bij de moeder eerder omhoog. Hierdoor kan ze eerder weer ongesteld worden. 

Minder maanden borstvoeding door speen gebruik.

Er is een correlatie tussen speen gebruik en eerder stoppen met borstvoeding. Of de fopspeen de oorzaak of het gevolg is hiervan is vooralsnog onduidelijk. Er zijn zoveel verschillende mogelijke factoren die van invloed kunnen zijn dat dit erg lastig is om te onderzoeken.

Wel of geen speen en tips bij gebruik:

Ieder gezin en baby heeft met verschillende factoren te maken. Deze zullen tot verschillende behoeftes en beslissingen leiden. Er zijn wel een paar dingen die je kunt doen om de negatieve gevolgen van fopspenen kunnen verminderen:

Orthodontische speen gebruiken?

De vraag of orthodontische spenen beter zijn is nog onvoldoende onderzocht. Ze lijken in ieder geval beter te zijn dan ronde spenen. Er zijn aanwijzingen dat een goede pasvorm van de speen de kans op vergroeiingen van gehemelte kan verminderen. In het dagelijks leven is niet vast te stellen of een bepaalde speen beter past in de mond van je baby. Een onderzoek wees uit dat de leeftijds-indicatie op de verpakking van speen niets zegt over de juiste maat en pasvorm voor de baby. 

Geen speen in eerste weken

Veel van de problemen die voorkomen bij een verkeerd aangeleerde drinktechniek, lijken voorkomen te kunnen worden wanneer de baby de tijd krijgt om de zuigtechniek goed onder de knie te krijgen voordat er een speen gegeven wordt. 

De eerste paar weken zijn ook de periode wanneer je lichaam afstemt hoeveel melk er gemaakt moet worden. Dit proces heeft op de rest van de tijd dat je borstvoeding geeft. Als dit proces verstoord raakt is een kans dat er in een later stadium minder melk beschikbaar is. Even wachten met het geven van een speen als je borstvoeding geeft kan deze kans verkleinen.

Gebruik speen niet te vaak

Bijna alle problemen die met spenen gepaard gaan worden groter naarmate je vaker een fopspeen gebruikt. Vlak voor het slapen gaan is een van de betere momenten om een speen te gebruiken. Zo is het voor het kind ook meteen een onderdeel van het slaapritueel, wat je baby leert dat het nu tijd is om te gaan slapen. 

Een andere functie die de fopspeen heeft is pijnstilling. Als je baby een huiluurtje heeft kan een speen een verschil maken.

Een poosje hebben veel kinderen een fopspeen of een duim nodig. Bijvoorbeeld om in slaap te vallen, of om te kalmeren na een huilpartij. Sommige baby’s krijgen echter te pas, en vooral ook te onpas, de speen aangeboden van hun ouders/verzorgers. Zodra fles of borst weggehaald wordt, wordt het speentje in het mondje gestopt. Huilt een baby, hup de speen erin in plaats van proberen zelf te troosten of eerst te kijken of je de reden van het huilen kunt achterhalen en oplossen.

Op die manier leert je baby dat het alleen maar tevreden kan zijn wanneer het iets in de mond heeft. De speen zou een hulpmiddel en geen stopmiddel moeten zijn. Door hem alleen aan te bieden om te gaan slapen en bijvoorbeeld bij een huiluurtje als troosten niet helpt verminder je de risico’s die bij langdurig gebruiken optreden.

Maar ook bij verantwoord gebruik is het vaak toch een hele klus om het kind de speen of duim weer af te wennen.

Vermijd honing of suiker

Het dopen van een speen in iets zoets, zoals suiker of honing is niet verstandig, omdat het voor gaatjes in de tanden kan zorgen.

Speen reinigen en vernieuwen:

Controleer de speen regelmatig op scheurtjes of gaatjes. Als er slijtage plekken of  bijtgaatjes in zitten wordt het tijd voor een nieuwe speen.

Veel ouders stoppen de speen in hun mond als hij op de grond gevallen is. Doe dit niet, je brengt bacteriën vanuit jouw mond in de mond van je baby. Spoel hem gewoon af onder de kraan.

Speen afwennen

Probeer de fopspeen te beperken tot de momenten waarop het echt nodig is. Wanneer een baby helemaal tevreden is na een voeding, of lekker in de box ligt te mummelen, hoeft het echt geen speentje.

Ook in de wandelwagen heeft hij geen speen nodig; er is van alles om te zien en dat geeft hem afleiding genoeg. De baby mag best een poosje jengelen en huilen zonder dat er direct een speentje aangeboden hoeft te worden. Geef de speen alleen als hij echt nodig is om in slaap te vallen, of wanneer de baby erg moe is.

Wanneer de baby zo ver is dat hij grote delen van de dag zonder speentje kan, is het moment aangebroken om eens te proberen of hij zonder speen kan slapen.

Geef hem de speen bij het inslapen. Als de baby lekker slaapt, haal dan de speen uit zijn mondje en strijk het mondje voorzichtig dicht. Misschien wordt het kindje wakker, probeer dan of hij toch weer door wil slapen zonder speen. Lukt het niet: speen er in en het een weekje later weer proberen.

Als de baby alleen nog maar bij inslapen een speentje nodig heeft, probeer dan het morgen- en middagdutje zonder speen te beginnen. Wanneer dit goed lukt, dan moet het ’s nachts ook kunnen.

    Vanaf de leeftijd van een jaar is het verstandig om te kijken of je kind zonder speen kan.