Over de hele wereld zijn er zeer veel onderzoeken gedaan of er een verhoogd medisch risico is bij een tiener zwangerschap.
Hoewel er een enkel onderzoek is wat aangeeft dat er geen verhoogd risico is tijdens de zwangerschap of bevalling van een tiener, geven de meeste onderzoeken aan dat er wel degelijk verhoogde risico’s zijn vooral voor het foetus van een tienermoeder.
De risico’s zijn sterk afhankelijk van de leeftijd van de tienermoeder.

Vooral jonge tienermoeders (13-17 jaar) lijken nogal wat verhoogde risico’s te hebben.

Uit onderzoeken blijkt dat hoe korter de tiener menstrueert voor ze zwanger werd, hoe groter de kans op complicaties.

Vooral tieners die minder dan 2 jaar gemenstrueerd hebben voor de zwangerschap zijn een risicogroep. Dit wordt veroorzaakt door de onrijpheid van baarmoeder, vagina en ander organen die betrokken zijn bij zwangerschap en bevalling.

De risico’s worden hieronder op een rijtje gezet:
Laag geboortegewicht:
Onder tienermoeders wordt een beduidend hoger percentage van kinderen met een (extreem) laag geboorte gewicht gezien dan bij moeders tussen de 20 en 29 jaar.

Vooral bij zeer jonge tienermoeders (13 tot 17 jaar) komt een (extreem) laag geboortegewicht vaak voor. De oorzaak van dit lage geboorte gewicht wordt gezocht in diverse oorzaken.

Zo is bekend dat jonge meisjes vaak een slechtere leefgewoonte hebben, ze eten meer junkfood, letten minder op gezonde voeding, roken vaker tijdens de zwangerschap en ook alcoholgebruik in de zwangerschap komt vaker voor in deze leeftijd.

Daarnaast is het niet volgroeid zijn van het (gynaecologische) lichaam een oorzaak van verhoogde risico op een laag geboortegewicht bij een tiener zwangerschap .
Een Canadees onderzoek, waarbij individueel voedingsadvies werd gegeven aan tienermoeders, gaf een significant verschil te zien in de uitkomst van de zwangerschap.
Waarbij niet alleen het geboortegewicht van de baby beduidend beter was, maar ook andere complicaties minder vaak voorkwamen als tieners in de zwangerschap gezonde voeding kregen voorgeschreven met voldoende vitaminen, koolhydraten en supplementen.

Kortom, ben jij een tienermoeder let dan extra goed op je voeding en lukt het niet om echt gezond te eten, neem dan een multivitamine speciaal voor zwangeren. Dit hoeft echt geen duur merk te zijn. De meeste grote drogisterijen verkopen eigen merk die veel goedkoper is.

Vroeggeboorte:
Ook voor vroeggeboorte geldt, hoe jonger de zwangere, hoe groter het risico.
Onder 13-15 jarige zwangeren is het risico 6 keer hoger dan bij 20-29 jarige zwangeren, onder 16-17 jarige zwangere is het risico 2 ½ keer hoger en onder 18-19 jarige zwangeren is er een 1 ½ keer hoger risico op een geboorte voor de 32e week van de zwangerschap.
De oorzaak van vroeggeboorte wordt vooral gezocht in het biologisch niet volgroeid zijn van het lichaam.

Kindersterfte rondom de geboorte of in de zwangerschap:
13 tot 15 jarige zwangeren hebben een 3 tot 4 keer hoger risico dan 20-29 jarige zwangeren op zowel sterfte in de baarmoeder als sterfte rondom de bevalling of in de eerste week na de geboorte.

Een groot deel van deze sterftes zijn terug te voeren naar een extreem laag gewicht van de baby. De baby krijgt in de baarmoeder  niet voldoende voedingstoffen en kan hieraan overlijden. Daarnaast komen afwijkingen vaker voor in deze groep, die ook een oorzaak zijn van sterfte.

16-17 jarigen hebben een 1,4 tot 2 keer hoger risico ten opzichte van 20-29 jarige zwangeren op zowel sterfte van de baby in de baarmoeder, als sterfte rondom of in de eerste week na de geboorte.

18-19 jarige zwangeren hebben alleen een 1,4 keer hoger risico  op sterfte in de eerste week na de geboorte (geen verhoogd risico op sterfte van de baby in de baarmoeder). Waarschijnlijk door het vaker voorkomen van aangeboren afwijkingen.

Het verhoogde risico op sterfte in tiener zwangerschappen wordt deels ook veroorzaakt doordat jonge tieners zich vaker dan gemiddeld niet op controle gaan in de zwangerschap of pas heel laat voor het eerst bij de verloskundige komen.

Zwangerschapssuiker:
Vooral tienermoeders die te zwaar zijn (BMI boven de 27) hebben een groter risico op diabetes gravidarum oftewel zwangerschapssuiker.

Zwangerschapssuiker kan, als het niet herkend wordt, leiden tot problemen bij de baby als extreme groei, of juist achter blijven in groei, maar ook op sterfte. Omdat tieners vaker niet op controle gaan in de zwangerschap is de kans dat zwangerschapssuiker niet herkend wordt vergroot.

Kunstverlossing en keizersnede:
Hoewel hierboven allerlei verhoogde risico’s zijn beschreven voor tiener zwangerschappen, is er ook nog goed nieuws.

Tieners blijken vaker vlot te bevallen dan moeders in de leeftijd tussen de 20 en 29 jaar. Tijdens de bevalling wordt minder vaak een kunstverlossing gedaan en ook een keizersnede komt minder vaak voor bij tienermoeders.

Hoe kun je de verhoogde risico’s (deels) voorkomen
Bij de risico’s wordt al melding gemaakt van oorzaken waarom tieners een verhoogd risico hebben op (ernstige) complicaties in de zwangerschap en rondom de geboorte. Veel van deze oorzaken zijn gelukkig door de tienermoeder zelf te voorkomen.

Één van de belangrijkste oorzaken van complicaties is de slechte leefgewoonten die wordt gezien bij een groot deel van de tienermoeders.
Voeding
Is gezonde voeding voor iedere zwangere belangrijk, voor een tienermoeder is het nog eens extra belangrijk. Een tiener is nog niet volgroeid en heeft daarom extra voedingstoffen, mineralen en vitaminen nodig voor haar eigen groei. Daar komen alle stoffen die de baby extra nodig heeft nog eens bij.
Iedere dag verse groenten en fruit, voldoende melkproducten voor de botopbouw en volkoren brood kan je helpen een moeilijke stoelgang te voorkomen. Je hebt behoefte aan meer ijzer inname als je zwanger bent, hier wordt in het hoofdstuk bloedarmoede uitvoerig op ingegaan. Gezond en gevarieerd eten is dus het motto.
Foliumzuur:
Uit onderzoek is gebleken dat het voorkomen van een open ruggetje en andere neurale buisdefecten voor een groot deel kan worden voorkomen door extra foliumzuur te gebruiken.
Daar de aanleg van alle belangrijke organen al heel vroeg in de zwangerschap begint is het heel belangrijk om al voor de zwangerschap te beginnen met foliumzuur.
Het advies is om 4 weken voor de zwangerschap al te starten (zodat je een goede foliumzuur status hebt op het moment van ontstaan van de zwangerschap) en door te gaan tot minimaal 10 weken zwangerschap.
Als tienermoeder is de zwangerschap meestal niet gepland, dus zul je vaak geen foliumzuur hebben geslikt voor de zwangerschap, begin dan in ieder geval zodra je weet of vermoed dat je zwanger bent. Tenminste als dit voor de 10e week van je zwangerschap is, later heeft het slikken van foliumzuur waarschijnlijk niet zoveel zin meer.
Een aantal etenswaren wordt afgeraden in de zwangerschap:
In verband met Toxoplasmose wordt geadviseerd geen rauw vlees te eten, je groente extra goed te wassen en als je in de tuin werkt handschoenen te dragen als je zwanger bent.
Toxoplasmose is een parasiet die voorkomt in de ontlasting van jonge poesjes, vandaar ook het advies om in de zwangerschap geen kattenbak schoon te maken.
Aaien en knuffelen met een kat kan absoluut geen kwaad.
De toxoplasmoseparasiet is voor een volwassene ongevaarlijk, als je ermee besmet raakt, merk je er bijna niets van, hooguit voel je je wat grieperig. Maar voor het ongeboren kind kan het zeer ernstige afwijkingen tot gevolg hebben als die ermee besmet raakt.
Omdat katten vrij rondlopen en hun behoefte overal doen kan de parasiet bij de koe binnenkomen als die vrij in de wei loopt en zo ook kan de ontlasting van de kat in aanraking komen met groenten die op de koude grond geteeld worden.
Om te voorkomen dat je in de zwangerschap besmet raakt wordt dus afgeraden om rauw vlees te eten (biefstuk goed doorbakken, let op dat vlees van de barbecue goed gaar is) geen filet american, geen rauwe tartaar enz.
In verband met Listeria wordt geadviseerd geen rauwe melkproducten te eten, dus geen melk zo van de koe maar ook sommige Franse kazen worden van rauwe melk gemaakt, let hier dus op bij aankoop.
Verder moet je in de zwangerschap voorzichtig zijn met de inname van vitamine A, een teveel aan deze vitamine kan afwijkingen bij de ongeboren vrucht veroorzaken. Veel vitamine A zit in lever en leverproducten zoals leverkaas, berliner, smeerleverworst, paté ed. Dit wil niet zeggen dat je helemaal geen leverproducten mag eten, maar sommige mensen nemen iedere dag 3 boterhammen met leverworst, dit is dus teveel. 1 boterham per dag kan geen kwaad.
Drop:
wees matig met drop gebruik in de zwangerschap, alle dropsoorten bevatten stoffen die de bloeddruk verhogen. Aangezien hoge bloeddruk (zie hoofdstuk hoge bloeddruk) regelmatig voorkomt in de zwangerschap, kun je dus beter vanaf het begin matig zijn met drop.
Multivitaminen:
bij gezonde en gevarieerde voeding zijn multivitamine preparaten niet echt nodig, toch zou ik tienermoeders aanraden om extra vitaminen te gebruiken. Koop wel multivitaminen speciaal voor zwangere vrouwen, die zijn afgestemd op de behoefte in de zwangerschap en bevatten onder andere meer ijzer, minder vitamine A en meer foliumzuur dan standaard multivitaminen.
Verder is het advies voor iedere zwangere om dagelijks 10mcg vitamine D extra te nemen.
Roken:
Roken is bijzonder slecht voor de ontwikkeling van de baby. We weten uit onderzoek dat roken in de zwangerschap, het geboorte gewicht van de baby verlaagt.
Nu hoor ik wel eens dat a.s. moeders zeggen dat het alleen maar fijn is als de baby niet zo zwaar is, maar roken is echt heel schadelijk voor je baby en zorgt er niet alleen voor dat je baby (veel te) klein blijft, maar ook dat de placenta slechter doorbloed wordt wat weer kan leiden tot een loslating van de placenta en daarmee het verhoogde risico op sterfte van de baby voor een deel kan verklaren. Naast het achterblijven van de groei van je baby in de zwangerschap komen ook bepaalde aangeboren afwijkingen vaker voor bij baby’s van wiens moeders rookte in de zwangerschap.
Sommige mensen denken dat minder roken ook helpt, maar onderzoek heeft uitgewezen dat minder roken niet effectief is. STOPPEN IS HET ENIGE MOTTO.
Alcohol:
Vanaf het begin van de zwangerschap moet alcohol worden vermeden. Alcohol belemmert de normale ontwikkeling van de hersenen van de baby en kan voor ernstige afwijkingen zorgen.
Drugs:
Softdrugs zijn waarschijnlijk net zo schadelijk als roken en alcohol en moeten dus vermeden worden in de zwangerschap. Harddrugs zijn nog veel schadelijker. Baby’s van harddrugs verslaafde moeders maken meestal een ernstig verstoorde ontwikkeling in de baarmoeder door, niet alleen door de drugs, maar ook omdat deze moeders vaak onvoldoende op gezonde voeding en dergelijke letten. Daarnaast raken de baby’s ook verslaafd en komen dus met ernstige complicaties ter wereld. Gebruik je drugs, neem dan contact op met een hulpverlener. Je bent nu immers ook verantwoordelijk voor dat kleine mensje wat in je groeit.

Zwangerschapscontroles:
Veel risico’s zijn te verminderen of in ieder geval tijdig te ontdekken als je vroeg naar de verloskundige gaat. Normaal gesproken ga je tussen de 8e en 12e week van je zwangerschap voor het eerst naar de verloskundige. Maar weet jij niet wanneer je zwanger bent geworden, maak dan zo snel mogelijk een afspraak zodat met de echo kan worden bepaald hoever de zwangerschap is gevorderd.

Tijdens de zwangerschapscontroles zal je verloskundige onder andere je bloeddruk, gewicht en de groei van de baby controleren. Bij twijfel kan zij verwijzen naar de gynaecoloog die bijvoorbeeld een echo kan maken om te zien of de baby voldoende groeit. Zeker bij heel jonge tienermoeders is het verstandig om wat vaker in de zwangerschap een echo te maken ter controle van de groei omdat we weten dat die het grootste risico lopen op een baby met een (extreem) laag geboorte gewicht.

In principe kun je gewoon bij de verloskundige onder controle, er is geen noodzaak om direct al bij de gynaecoloog onder controle te gaan. Je verloskundige kan heel goed controleren of je baby goed groeit of dat er andere complicaties zijn. Zolang je gezond zwanger bent en er zijn geen complicaties kun je ook gewoon thuis bevallen (als de situatie thuis dat toelaat)